Κ. Καρυωτάκης : Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές

• Τελικά γιατί γράφουμε; Για τη μεταθανάτια δόξα; Για να μείνει το όνομά μας έστω στη μνήμη δύο-τριών ανθρώπων που μας διάβασαν; Για να συμπεριληφθεί στο λήμμα «λογοτεχνία» μιας εγκυκλοπαίδειας; Μήπως όσο περισσότερο γράφουμε τόσο περισσότερο μένουμε μόνοι μας και στο τέλος ανταμοιβή μας είναι η αιώνια λήθη; Μήπως όλους, καλούς, κακούς και μέτριους, μας περιμένει το σεφερικό ακρογιάλι, ανώνυμο μνήμα των εραστών της τέχνης και της περιπέτειας;
• ................................................................................................................ Ωστόσο σε επίπεδο καθαρά αισθητικής λειτουργίας τα αρχικά ερωτήματα αυτού του κειμένου όχι μόνο παραμένουν αναπάντητα, αλλά πολλαπλασιάζονται ­ όταν αναλογιστούμε μάλιστα και τη μοίρα κάποιων άλλων, εξίσου αδικημένων ή «καταραμένων» αν προτιμάτε, που, αν και αποσιωπήθηκαν στην αρχή, σήμερα αναγνωρίζονται απ' όλους, π.χ. ο Καρυωτάκης, ο Καβάφης, ο Παπατσώνης, ο Μπάρας κ.ά. Τι είναι τελικά αυτό που έχει το έργο τους και τους εξασφαλίζει χρόνια μετά τον θάνατό τους την προσοχή του αναγνωστικού κοινού, ενώ αντιθέτως τον Λαπαθιώτη φέρ' ειπείν που διέγραψε μια εντυπωσιακή τροχιά στα γράμματά μας δύσκολα σήμερα τον ξαναδιαβάζουμε; Ισως η απάντηση να κρύβεται σε μια λέξη: ο μοντερνισμός. Αν μετά το 1914 δεν μεσολαβούσε στην Ευρώπη μια επανάσταση σε όλους τους τομείς της σύγχρονης τέχνης και αν κάποιοι ποιητές μας δεν αντιλαμβάνονταν εγκαίρως τη δυναμική της, αν η γενιά του τριάντα δεν έφερνε και στη χώρα μας τα νάματα του μοντερνισμού, αν ο Λαπαθιώτης και ο κύκλος του δεν απέρριπταν κάθε προσπάθεια ανανέωσης των εκφραστικών τρόπων, τότε η πορεία της λογοτεχνίας μας θα ήταν διαφορετική, ενδεχομένως και ο τρόπος που τη διαβάζουμε. Ισως πάλι οι δημιουργοί που παρουσιάζονται ξανά σήμερα να μη διεύρυναν ποτέ, τόσο πολύ, το προσωπικό τους όραμα ώστε αυτό να αρθεί στο ύψος ενός συλλογικότερου προβληματισμού και να επηρεάσει τη σκέψη της εποχής τους, όπως το κατόρθωσε ο Καβάφης και αργότερα ο Σεφέρης.

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ

2. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

1. Ποια στοιχεία του ποιήματος δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του ως μπαλά-ντας;
2. Στηριζόμενοι στο ποίημα μπορείτε να φαντασθείτε ποια απήχηση είχε η ποίηση του Καρυωτάκη ενόσω εκείνος ζούσε;
3. Με ποια λογοτεχνική παράδοση φαίνεται από το ποίημα ότι ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένος ο Καρυωτάκης;
4. Πώς αντιμετωπίστηκαν από τους συγχρόνους τους οι ποιητές στους οποίους αναφέρεται ο Καρυωτάκης; Η απάντησή σας να στηριχθεί στο εξεταζόμενο ποίημα.
5. Σε ποιους ποιητές αναφέρεται ο Καρυωτάκης και τι παρατηρήσεις κάνει για τη ζωή και το έργο καθενός από αυτούς;
6. Γιατί νομίζετε ότι ο ποιητής θέλησε να γράψει μια μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων;
7. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κεί-μενο, εκφραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
8. Ποια σχήματα λόγου χρησιμοποιεί ο Καρυωτάκης στο συγκεκριμένο ποίημα; Σε κάθε περίπτωση να παραθέσετε τα σχετικά χωρία. Π.χ.: «η Δόξα καρτερεί» (προσωποποίηση).
9. Σε ποιους στίχους παρατηρείται το φαινόμενο της παρήχησης;
10. Γιατί ο Καρυωτάκης λέει «οι Ουγκώ» και όχι «ο Ουγκώ»;
11. «Ο Καρυωτάκης (...) απελπισμένα ανθίσταται [στη φθορά του χρόνου], αναζη-τώντας (...) μια γεύση αθανασίας, ένα μερίδιο στη μνήμη, μία ελπίδα υστεροφημίας».1 Επαληθεύεται αυτή η κρίση από το συγκεκριμένο ποίημα;
12. α) Πώς χαρακτηρίζει ο Καρυωτάκης την μπαλάντα του;
β) Γιατί της αποδίδει αυτούς τους χαρακτηρισμούς;
γ) Τι παρατηρείτε στη μορφή των χαρακτηρισμών;
6. «Η μπαλάντα αυτή (...) είναι προϊόν ποιητικού μόχθου και ένα επίτευγμα ποιη-τικής τεχνικής».2 Συμφωνείτε με αυτή την άποψη; Εξηγήστε γιατί.
13. α) Πώς θα χαρακτηρίζατε το ύφος του ποιητή;
β) Ποια συναισθήματα σας υποβάλλει;
14. Ο Καρυωτάκης χαρακτηρίζει την μπαλάντα του «πενιχρή». Συμφωνείτε με αυτό το χαρακτηρισμό;
15. Να επισημάνετε τις αντιθέσεις που υπάρχουν στο ποίημα.
16. Ποια φράση λειτουργεί ως μοτίβο στο ποίημα και ποια εντύπωση σας δημιουργεί;
17. Τι παρατηρείτε ως προς την ομοιοκαταληξία, τη στιχουργία και το μέτρο του ποιήματος;
18. Ο Καρυωτάκης σε αυτό του το ποίημα κατατάσσει τον εαυτό του στην κατηγορία των «άδοξων» ποιητών με τους οποίους σχεδόν κανείς ποτέ δεν πρόκειται ν’ ασχοληθεί. Αν πράγματι το πίστευε αυτό, τότε γιατί δημοσίευσε αυτό το ποίημα;